Aby założyć spółkę akcyjną, potrzebny jest wysoki kapitał zakładowy. Tymczasem startupy z reguły nie dysponują własnym zapleczem finansowym – środki na rozwój technologii pozyskują od inwestorów. Z myślą o tych podmiotach opracowano ustawę wprowadzająca prostą spółkę akcyjną – PSA. Prezentujemy najważniejsze informacje o PSA i tłumaczymy, jak ją założyć.
Prosta spółka akcyjna – podstawowe informacje
Jak można przeczytać na stronie internetowej Ministerstwa Rozwoju, prosta spółka akcyjna powstała z myślą o „wzmocnieniu rozwoju startupów w Polsce, zwiększeniu ich konkurencyjności oraz zahamowaniu eksportu polskich pomysłów za granicę”. Formuła ta łączy zalety funkcjonujących już na rynku spółek, czyli z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej. Dla nowego typu spółki kapitałowej charakterystyczny będzie m.in. minimalny kapitał potrzebny na start (w wysokości 1 zł). Spółki bez minimalnego kapitału lub z kapitałem symbolicznym są już znane na rynku europejskim. Funkcjonują one choćby w następujących krajach:
● Wielkiej Brytanii – LTD (sp. z o.o.) bez kapitału zakładowego,
● Holandii – B.V (sp. z o.o.) bez kapitału zakładowego,
● Francji – SAS (uproszczona spółka akcyjna), SARL (sp. z o.o.) z kapitałem zakładowym w wysokości 1 euro,
● Niemczech – UG (podtyp sp. z o.o.) z kapitałem zakładowym w wysokości 1 euro,
● Czechach – SRO (sp. z o.o.) z kapitałem zakładowym w wysokości 1 korony czeskiej.
Prostą spółkę akcyjną będzie można założyć od 1 marca 2020 r. Nowa formuła spółki ma spowodować, że przedsiębiorcy zainteresowani nowymi technologiami przestaną zakładać spółki za granicą i skorzystają z rozwiązania oferowanego na rodzimym rynku. Ministerstwo Rozwoju chce także doprowadzić do tego, że również przedsiębiorcy z krajów, w których nie funkcjonuje odpowiednik polskiej prostej spółki akcyjnej, będą rozważać założenie jej właśnie w naszym kraju.
Jak założyć prostą spółkę akcyjną?
Różnice między PSA a spółką z o.o. i spółką akcyjną są widoczne na wielu płaszczyznach. Prosta spółka akcyjna może zostać założona zarówno przez jedną, jak i kilka osób (akcjonariuszy). Jej umowa może zostać zawarta:
● elektronicznie – wystarczy wypełnienie formularza dostępnego w systemie teleinformatycznym (na portalu S24); ten sposób założenia spółki jest bardzo szybki – trwa maksymalnie 24 godziny, ale wówczas akcje mogą być pokryte wyłącznie wkładem pieniężnym,
● w formie aktu notarialnego – jest to forma niezbędna w przypadku wkładów niepieniężnych; jeżeli akcjonariusze wniosą wkłady niepieniężne w postaci świadczenia pracy lub usług, to w umowie niezbędne jest określenie rodzaju i czasu ich świadczenia.
W przypadku prostej spółki akcyjnej nie obowiązuje zasada surowości statutu. Oznacza to, że w umowie – poza wymaganymi elementami – mogą znaleźć się również inne zapisy. W odróżnieniu od spółki z o.o. i akcyjnej, do PSA nie trzeba wnosić przed rejestracją wkładów ponad minimalną wysokość kapitału akcyjnego, czyli 1 zł.
Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, która zacznie obowiązywać od 1 marca 2020 r., daje założycielom i akcjonariuszom wybór, gdy mowa o ustanowieniu organów spółki. Możliwości są dwie:
● powołanie zarządu z fakultatywną radą nadzorczą,
● powołanie rady dyrektorów.
Powstanie PSA wymaga również uzyskania wpisu do KRS. Wniosek składa się do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki.
Członkowie zarządu lub rada dyrektorów będzie ponosić odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Ustawodawca wprowadził w tej kwestii rozwiązania analogiczne do funkcjonujących w odniesieniu do spółki z o.o. – odpowiedzialność solidarna za zobowiązania PSA będzie miała miejsce, jeżeli egzekucja przeciwko spółce będzie bezskuteczna.
Struktura majątkowa prostej spółki akcyjnej
Wiele różnic między funkcjonującymi już spółkami z o.o. i akcyjną a PSA widać w strukturze majątkowej. W przypadku spółki z o.o. minimalny kapitał zakładowy wynosi 5 000 zł. Dla spółki akcyjnej to aż 100 000 zł. Jak jest w przypadku prostej spółki akcyjnej? Minimalny kapitał akcyjny to 1 zł. Zmiana wysokości kapitału nie wymaga zmiany umowy spółki, a ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw dopuszcza każde wkłady (tzw. akcje beznominałowe) – zarówno pieniężne, jak i w postaci świadczenia pracy lub usług. Wniesienie wkładów powinno odbyć się w ciągu 3 lat (chyba, że w umowie spółki znajdzie się zapis o konieczności wcześniejszego wniesienia wkładów).
Możliwość wniesienia wkładów w postaci pracy lub usług jest jedną z cech charakterystycznych dla PSA. W przypadku startupów wiedza jest niezwykle cenna. To często jedyny i najważniejszy kapitał pomysłodawców, którzy z kolei swoje pomysły mogą zrealizować wyłącznie przy użyciu środków pieniężnych wyłożonych przez inwestorów.
By chronić interes wierzycieli, w przypadku prostej spółki akcyjnej ustanowione zostały rygorystyczne zasady dokonywania wypłat na rzecz akcjonariuszy. Środki z wniesionych wkładów mogą być wypłacone, ale jednym z warunków jest to, by zrealizowane wypłaty nie doprowadziły do niewypłacalności spółki i tym samym pokrzywdzenia wierzycieli.
Akcje prostej spółki akcyjnej i prawa akcjonariuszy
Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw przewiduje, że akcje PSA to akcje zdematerializowane. Oznacza to tyle, że nie mają one formy dokumentu. Jednocześnie akcje muszą zostać zapisane w rejestrze akcjonariuszy. Rejestr może być prowadzony m.in. przez notariusza, zagraniczną firmę inwestycyjną, banki prowadzące działalność maklerską lub Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. Rozwiązanie to podyktowane jest z jednej strony chęcią zminimalizowania kosztów związanych z prowadzeniem PSA, a z drugiej strony ochroną akcjonariuszy (poprzez wpisy dokonane w rejestrze jest ich zidentyfikowanie). Zbycie akcji musi odbyć się w formie dokumentowej, przy czym dopuszczone jest zbycie akcji drogą mailową.
Zgodnie z przepisami, które już wkrótce zaczną obowiązywać, akcjonariusze mogą postanowić o uprzywilejowaniu akcji. Przykładowo niektóre akcje mogą być uprzywilejowane co do głosu lub co do dywidendy. W prostej spółce akcyjnej może też dojść do emisji nowych akcji. Wówczas każdemu z akcjonariuszy PSA przysługuje ustawowe prawo poboru. Oznacza ono tyle, że akcjonariusze mają prawo pierwszeństwa w objęciu nowych akcji. Wybranym akcjonariuszom mogą też zostać przyznane indywidualne uprawnienia. Do takich należą m.in. prawo powoływania i odwoływania członków zarządu lub rady nadzorczej. Akcjonariusze mają także prawo żądać informacji dotyczących spółki.
Każdemu z akcjonariuszy przysługuje również prawo ustąpienia ze spółki. Skorzystanie z niego jest możliwe wówczas, gdy interesy akcjonariusza będą naruszane (przez spółkę lub pozostałych akcjonariuszy). Akcjonariusze, którzy posiadają ponad 50 proc. akcji, mogą wystąpić do sądu, by ten wyłączył ze spółki akcjonariusza mniejszościowego. Z tego prawa akcjonariusze będą mogli skorzystać, gdy – w ich ocenie – doszło do konieczności jego wykluczenia. Powyższa konstrukcja przepisów nie jest przypadkowa – prostą spółkę akcyjną powołują najczęściej osoby, które dobrze znają się na gruncie zawodowym czy osobistym. Ich relacje z kolei mogą zarówno pozytywnie, jak i negatywnie przekładać się na funkcjonowanie spółki.
Rozwiązanie i likwidacja prostej spółki akcyjnej
Prosta spółka akcyjna może zostać rozwiązana wówczas, gdy wystąpią m.in. przyczyny przewidziane w umowie spółki lub konieczne okaże się ogłoszenie jej upadłości. Rozwiązanie może odbyć się na jeden z dwóch sposobów:
● likwidację,
● tzw. „uproszczone” rozwiązanie spółki.
W przypadku likwidacji procedura została opracowana w oparciu o rozwiązania funkcjonujące przy spółce akcyjnej. Likwidatorzy spółki (członkowie zarządu lub rada dyrektorów) mają za zadanie reprezentować spółkę i tym samym prowadzić wszelkie jej sprawy, w tym przede wszystkim ściągnąć wierzytelności jej przysługujące.
Drugi sposób rozwiązania prostej spółki akcyjnej to nowość – nie funkcjonuje on w przypadku spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Sposób ten sprowadza się do przejęcia majątku przez oznaczonego akcjonariusza. Jest to możliwe wówczas, gdy walne zgromadzenie podejmie uchwałę większością 3/4 głosów przy obecności akcjonariuszy posiadających co najmniej 1/2 ogólnej liczby akcji oraz gdy sąd rejestrowy zgodzi się na takie rozwiązanie. Zgoda wymagana przez sąd rejestrowy ma zapobiec sytuacji, w której pokrzywdzony zostanie wierzyciel (lub wierzyciele) spółki.
Kto może założyć prostą spółkę akcyjną?
W założeniu prosta spółka akcyjna została opracowana z myślą o działalności innowacyjnej i jej specyficznych potrzebach. W praktyce jednak ustawodawca nie wprowadził żadnych ograniczeń – oznacza to, że na jej założenie może zdecydować się każdy przedsiębiorca, który dostrzega w niej potencjał. Branża, w jakiej zamierza on prowadzić działalność, nie ma znaczenia. Najwięcej korzyści PSA zapewni przedsiębiorcom, którym zależy na:
● szybkiej i prostej rejestracji działalności,
● pełnym wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej przy podejmowaniu decyzji,
● elastycznej strukturze kapitałowej.
Jednocześnie PSA została tak pomyślana, że w dowolnym momencie może zostać przekształcona w każdą spółkę handlową, np. spółkę akcyjną, komandytową, jawną czy z ograniczoną odpowiedzialnością. Możliwość łatwego przekształcenia będzie szczególnie istotna dla tych startupów, których pomysł okaże się przysłowiowym „strzałem w dziesiątkę”.
