Czynnością poprzedzającą założenie firmy jest wybór formy prowadzenia działalności gospodarczej. W Polsce dużą popularnością cieszy się tzw. jednoosobowa działalność gospodarcza. Przyszły przedsiębiorca może też założyć spółkę. Poniżej prezentujemy charakterystykę dostępnych spółek.
Klasyfikacje spółek
Spółki w Polsce działają w oparciu o dwie ustawy – Kodeks cywilny i Kodeks spółek handlowych. Podziału spółek można dokonać, biorąc pod uwagę przepisy regulujących ich funkcjonowanie na rynku. W ten sposób wyróżnia się spółki prawa cywilnego i spółki prawa handlowego. Szczegółowy podział prezentuje poniższa grafika.
Przedsiębiorcy zamierzający powołać spółkę muszą określić, jaki jej rodzaj przyniesie im najwięcej korzyści. Znaczenie ma tu zarówno wielkość przedsięwzięcia gospodarczego realizowanego w ramach spółki, jak i przewidywane zyski. Specjalistyczną pomocą służą doradcy podatkowi i księgowi, którzy – po zapoznaniu się z planami przyszłych wspólników – mogą wskazać korzystne dla nich rozwiązania.
Spółka cywilna
Spółkę cywilną zakładają osoby fizyczne oraz prawne, które chcą prowadzić interesy wraz z kontrahentem (innym przedsiębiorcą). Czynność ta polega na spisaniu umowy, przy czym nie jest wymagana forma aktu notarialnego ani wniesienie kapitału. Założona w ten sposób spółka nie ma osobowości prawnej, co oznacza, że prawa i obowiązki mają wyłącznie wspólnicy spółki. Jej majątek jest majątkiem wspólnym wspólników, a za wszelkie zobowiązania odpowiadają oni solidarnie (zarówno majątkiem spółki, jak i swoimi majątkami prywatnymi).
Spółka cywilna nie podlega rejestracji w CEIDG, ale wspólnicy muszą zgłosić ją do GUS i uzyskać dla niej numery REGON i NIP. Nazwa spółki cywilnej to co najmniej imiona i nazwiska wszystkich wspólników wraz z określeniem „spółka cywilna”. Nie jest ona podatnikiem podatku dochodowego (podatek płaci każdy ze wspólników), ale jest podatnikiem VAT.
Spółka jawna
Między spółką jawną a cywilną jest wiele podobieństw. To również spółka osobowa zakładana przez osoby fizyczne lub prawne, przy czym najczęściej są to przedsiębiorcy działający w tej samej branży (handlowej, usługowej), którzy już wcześniej ze sobą współpracowali. Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej, a każdy z jej wspólników może ją reprezentować. Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie całym swoim majątkiem, przy czym egzekucja z majątku wspólnika może odbyć się dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna.
Umowa spółki jawnej zawierana jest w formie pisemnej pod rygorem nieważności, a w jej treści musi zostać określona wartość wkładów wnoszonych przez wspólników. Spółkę taką rejestruje się w Krajowym Rejestrze Sądowym (wówczas są jej nadawane numery NIP i REGON). Spółka jawna nie jest podatnikiem podatku dochodowego.
Spółka partnerska
Spółki partnerskie są zarezerwowane wyłącznie dla przedstawicieli wolnych zawodów (np. adwokatów, doradców podatkowych, lekarzy, architektów, rzeczoznawców majątkowych), którzy chcą wspólnie prowadzić działalność. Do założenia spółki partnerskiej potrzebne są co najmniej dwie osoby, a jej umowa musi być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Powstała spółka nie ma osobowości prawnej, ale ma zdolność prawną. Za swoje zobowiązania odpowiada całym swoim majątkiem. Poszczególni partnerzy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki związane z wykonywaniem wolnego zawodu.
W zależności od ustaleń partnerów spółka może być reprezentowana przez każdego z nich z osobna lub tylko przez zarząd. Spółka partnerska podlega rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów nie jest ona płatnikiem podatku dochodowego, jest natomiast podatnikiem VAT.
Spółka komandytowa
Na założenie spółki komandytowej najczęściej decydują się osoby fizyczne lub prawne, z których jedna będzie faktycznie odpowiedzialna za jej działanie, z kolei druga ograniczy swój udział do wkładu finansowego. Dzięki specyficznej konstrukcji prawnej wspólnicy mogą w różny sposób kształtować odpowiedzialność za zobowiązania zawiązanej spółki. Umowę spółki komandytowej zawiera się w formie aktu notarialnego, a spółkę rejestruje się w Krajowym Rejestrze Sądowym. Spółka ta ma zdolność prawną, sądową i procesową, ale nie posiada osobowości prawnej.
Uciążliwością dla wspólników może być fakt, że spółka ma obowiązek prowadzenia pełnej księgowości, jest też podatnikiem VAT. Nazwa spółki komandytowej powinna zawierać oznaczenie „spółka komandytowa” (możliwe jest też stosowanie skrótu – „sp.k.”).
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
To jedna z najpopularniejszych spółek handlowych, głównie z uwagi na możliwość ograniczenia odpowiedzialności wspólników (osoby fizyczne, prawne) za jej zobowiązania. W myśl aktualnie obowiązujących przepisów spółka odpowiada za zobowiązania całym majątkiem. Do jej założenia potrzebny jest kapitał zakładowy w wysokości minimum 5000 zł, a umowa musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego.
Spółka z o.o. jest reprezentowana przez zarząd lub prokurenta. Wspólnicy mają dowolność w wyborze nazwy firmy, muszą jednak pamiętać, by zawierała ona oznaczenie „z ograniczoną odpowiedzialnością”. Spółka musi zostać zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym, jest ona też podatnikiem podatku od osób prawnych (CIT) i podatnikiem VAT. Ponieważ spółka ma osobowość prawną, konieczne jest prowadzenie dla niej pełnej księgowości i badanie sprawozdań finansowych, co dla wspólników wiąże się z dodatkowymi kosztami.
Spółka akcyjna
Jest zarezerwowana dla największych firm, które mają w planach wejście na giełdę. Spółkę akcyjną mogą założyć osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, ale które posiadają zdolność prawną. Niektóre podmioty, np. banki i firmy ubezpieczeniowe, mogą działać wyłącznie w formie spółek akcyjnych. Podobnie jak w przypadku spółki z o.o. do założenia spółki akcyjnej wymagany jest kapitał, przy czym tu wynosi on 100 000 zł. Za zaciągnięte zobowiązania spółka odpowiada swoim majątkiem, a reprezentowana jest przez zarząd lub prokurenta.
Spółka akcyjna ma prawo do emisji akcji na giełdach papierów wartościowych, a każdy z jej akcjonariuszy ma prawo do zysku (jego wysokość zależy od posiadanej liczby akcji). Dla spółki akcyjnej konieczne jest prowadzenie pełnej księgowości. Dodatkowo wymagane są roczne raporty finansowe i audyt. Nazwa spółki akcyjnej wyróżnia się oznaczeniem „spółka akcyjna” lub skrótem „S.A.”.
