Prowadzenie pełnej księgowości wymaga zachowania tak zwanych zasad rachunkowości – zbioru powszechnie obowiązujących norm wynikających z przepisów. Co obejmują zasady rachunkowości i jak wyglądają w praktyce? Odpowiadamy w artykule.
Zasady rachunkowości – podział
Zasady rachunkowości dzieli się w zależności od ich implementacji na trzy kategorie: uniwersalne, nadrzędne, czyli podstawowe i podrzędne, czyli szczegółowe. Pierwsza grupa ma zasięg globalny – zasady uniwersalne mają zastosowanie w każdym państwie, niezależnie od charakteru ustroju politycznego czy systemu gospodarczego. Zasady podrzędne i nadrzędne ustalane są natomiast na podstawie rozwiązań prawnych obowiązujących w konkretnym państwie.
Uniwersalne zasady rachunkowości
Do zasad uniwersalnych rachunkowości zaliczana jest:
-
zasada dwustronnego zapisu – mówi ona o księgowaniu operacji gospodarczych, które musi nastąpić po dwóch stronach kont – po stronie aktywów oraz pasywów, co wynika z metody bilansowej. Tak zaksięgowana kwota powinna wynosić tyle samo po stronie Wn, co po stronie Ma;
-
zasada podmiotowości – dotyczy sposobu prowadzenia ewidencji księgowych. Ważne jest mianowicie, aby następowały w jednostkach gospodarczych określonych nazwą, wyodrębnionych pod względem majątkowym, organizacyjnym i prawnym. Ponadto jedna transakcja gospodarcza może być zaksięgowana tylko w jednej jednostce gospodarczej;
-
zasada periodyzacji (zasada okresowych sprawozdań finansowych) – zakłada podział operacji gospodarczych na okresy obrachunkowe, w których też powinna następować ich ewidencja.
Powyższe zasady rachunkowości mają charakter uniwersalny, co oznacza, że stosuje się je bez względu na charakter polityczno-gospodarczy państwa. To z nich płyną także zasady nad- i podrzędne.
Nadrzędne zasady rachunkowości
Nadrzędne zasady rachunkowości wynikają z ustawy o rachunkowości i stanowią wsparcie w dostosowaniu polskich przepisów do międzynarodowych regulacji, zwłaszcza do norm Unii Europejskiej. Ustalanie własnych zasad rachunkowości powinno przebiegać z uwzględnieniem zasad nadrzędnych. Należą do nich na przykład:
-
zasada wiarygodności – ewidencja operacji gospodarczych powinna być prowadzona w sposób rzetelny i wiarygodny, który następnie umożliwi miarodajną ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa;
-
zasada kontynuacji działania – działalność w ramach zasad rachunkowości powinna być kontynuowana w mniej więcej stałym zakresie w dającej się przewidzieć przyszłości (zazwyczaj rok);
-
zasada ciągłości – pierwotnie przyjęte zasady dotyczące prowadzenia ksiąg rachunkowych powinny być stosowane z zachowaniem ciągłości we wszystkich kolejnych okresach, a wartość aktywów i pasywów powinna wynosić tyle samo na koniec roku obrachunkowego, co w dzień otwarcia roku następnego. Ta zasada zapewnia możliwość porównania danych w kolejnych okresach, a w efekcie ich analizę – z tego względu nazywana jest także zasadą porównywalności;
-
zasada memoriału – wszystkie operacje gospodarcze (przychody i koszty) powinny być ujmowane w księgach w momencie ich wystąpienia, niezależnie od terminu zapłaty. Operacje wykazuje się zatem w wyniku finansowym bez względu na to, czy miał miejsce wpływ czy wydanie środków pieniężnych z kasy;
-
zasada ostrożności – zwana także zasadą ostrożnej wyceny, nakazuje pilnować wyceny składników majątku firmowego i ogranicza dowolność w wycenie aktywów i pasywów, aby wynik finansowy przedsiębiorstwa nie uległ zniekształceniu;
-
zasada istotności – ewidencja powinna być tak prowadzona, aby zawierała wszystkie zdarzenia gospodarcze istotne w zakresie oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa;
-
zasada zakazu kompensaty – nie powinno się kompensować ze sobą wartości niejednorodnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i ich kosztów, a także zysków i strat nadzwyczajnych. Innymi słowy, nie stosuje się w takich przypadkach zbiorczych wpisów.
Podrzędne zasady rachunkowości
Szczegółowe zasady rachunkowości wynikają z zasad podstawowych i stanowią jednocześnie ich uściślenie. Należy do nich na przykład:
-
zasada dokumentacji – należy odpowiednio udokumentować każde zdarzenie gospodarcze, które miało miejsce w obrębie danej jednostki;
-
zasada kompletności – dokumentacja powinna być kompletna;
-
zasada przejrzystości – należy prowadzić ewidencje księgowe w sposób niebudzący wątpliwości, czyli przejrzysty;
-
zasada porównywalności sprawozdań – należy prowadzić ewidencje księgowe, a także sprawozdania finansowe w sposób umożliwiający ich łatwe i odpowiednie porównanie.
